در یک تعریف کلی، پوسیدگی دندان در واقع ایجاد عفونت در یک بافت سخت بدن است. به طور مثال وقتی ما عفونت را در لوزه ها به صورت تورم و قرمزی داریم با دارو برطرف می شود. اما وقتی از عفونت بافت سخت بدن صحبت می کنیم یعنی عفونت می‌تواند بافت محکم و سختی مانند مینا یا عاج را از بین ببرد و اتفاقی غیر قابل برگشت رخ دهد. بنابراین پوسیدگی دندان غیر قابل برگشت است و نیاز است در این صورت به کمک مواد دیگر دندان را ترمیم کنیم. در این مقاله قصد داریم درباره پوسیدگی دندان صحبت کنیم.
پوسیدگی دندان چیست؟
عفونت یا پوسیدگی دندان می‌تواند مسری نیز باشد؛ یعنی از یک دندان به دندانی دیگر یا حتی به سایر ارگان های بدن مانند دستگاه گوارش سرایت کند. به طوری که ثابت شده التهابات عروقی مربوط به قلب با کاهش التهابات دهانی کاهش می یابد. مثلا شخصی که افتادگی دریچه میترال قلب دارد قبل از انجام کارهای دندانپزشکی که همراه با خونریزی هستند مانند جرمگیری دندان حتما باید برای رفع عفونت آنتی بیوتیک مصرف کند. دلیل این کار این است که انتقال باکتری که از سمت خون به قلب وارد می شود باعث بروز ناراحتی در دریچه قلب نشود.
پوسیدگی دندان
ساختار دندان ها
ساختار دندان متشکل از بخش های زیر است:
- لایه اول مینا است که قوی ترین ماده دندان می باشد و حدود 98 درصد آن از مواد معدنی تشکیل شده است. تخریب مینای دندان بسیار کند است.
- لایه بعدی عاج دندان است که پس از تخریب مینای دندان، عاج دچار تخریب می شود. سرعت تخریب آن بسیار بیشتر از مینای دندان است چون ساختار معدنی آن در حدود 70 درصد و کمتر از مینا است واصطلاحا گفته می شود در اثر پوسیدگی حالت منشوری پیدا می کند.
علت پوسیدگی دندان
در ابتدای پوسیدگی دندان نقاط سفید رنگی در طوق دندان یا بخش هایی که در حال پوسیده شدن است رخ می دهد. پوسیدگی ممکن است باعث بروز حساسیت در دندان ها شود. این پوسیدگی در لایه اول دندان است که در صورت رعایت نکردن بهداشت دهانی قابل برگشت است.
اما چگونه این اتفاق رخ می دهد؟ بزاق دهان فوق اشباع از یون های کلسیم و فسفات می باشد. یعنی ساختار منشور مینایی هم از این یون ها پر است و با بهداشت خوب این یون ها وارد مینا شده و می توانند منشور مینایی را دوباره بازسازی کنند. در غیر این صورت با وجود پلاک میکروبی روی دندان ها و عدم بهداشت این اتفاق نمی افتد و پوسیدگی عمیق تر می شود.
از دیگر علل پوسیدگی دندان می توان موارد زیر را نام برد:
- برخی بیماری های خاص
- بهداشت ضعیف دندان و دهان
- کاهش بزاق دهان
- سندروم خشکی دهان
- تشکیل پلاک و سفت شدن آن
- مصرف مواد غذایی اسیدی، گاز دار و یا بسیار شیرین
- مصرف برخی داروهای خاص
- بیماری دیابت
- استعمال دخانیات و استفاده از مواد مخدر جویدنی
محل شایع پوسیدگی دندان
لازم است بدانید که پوسیدگی دندان تمامی سطح دندان را در بر نمی گیرد. لازم به ذکر است که برخی از نواحی سطح دندان به دلیل وضیت خاص به این مشکل مبتلا می شود. در ادامه درباره این سطوح بیشتر می خوانیم:
شیارهای سطح جونده
سطح جونده دندان های آسیا دارای شیارهای باریک و عمیقی هستند. این شیار ها برای رشد و زندگی میکروب ها محیط مناسبی محسوب می شوند. به همین خاطر دندان ها از این محل دچار پوسیدگی می گردند. این اتفاق بیشتر در مورد دندان های آسیا رخ می دهد.
ناحیه اتصال دندان با لثه
احتمال تجمع میکروب ها در این ناحیه زیاد است و اغلب بیماری های لثه به همین خاطر به وجود می آید.
نشانه های پوسیدگی دندان
پوسیدگی دندان دارای علائم مشخصی است که اغلب افراد با آن ها آشنایی دارند. برخی از این علائم از همان شروع پوسیدگی مشخص هستند اما برخی دیگر با گذشت زمان خود را نشان می دهند.
از مهم ترین این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد دندان: درد دندانی که به صورت ممتد و باعث آزار بیمار باشد می تواند از علائم شروع پوسیدگی دندان به شمار آید.
- بوی بد دهان: پوسیدگی و عفونت دندان می تواند موجب بروز بوی بد دهان شود.
- حساسیت دندان: تحلیل رفتن مینای دندان و نمایان شدن لایه زیرین آن می تواند درد را بیشتر کند.
- ایجاد لکه: یکی دیگر از علائم پوسیدگی دندان ایجاد لکه هایی به رنگ خاکستری، قهوه ای، مشکی و یا دیگر رنگ های تیره است.
- مزه نامطلوب: ایجاد مزه نامطلوع و نامطلوب می تواند از عوارض این عارضه باشد.
- ایجاد سوراخ: بر روی سطح دندان ها ممکن است سوراخ های ریز و درشت نمایان شود.
- عفونت: بروز عفونت در بافت لثه یا بافت نرم داخل دندان. این مشکل می تواند به صورت آبسه و کیست در فرد نمایان شود.
آشنایی با طبقه بندی ها یا انواع کلاس پوسیدگی دندان
دندان پزشکان برای پوسیدگی دندان از یک سیستم طبقه بندی استفاده می کنند. علت این طبقه بندی، انتخاب درمان و روش های ترمیمی مناسب بر اساس محل و شدت پوسیدگی است. در ادامه با این 6 کلاس آشنا می شویم:
- پوسیدگی کلاس 1: این نوع مرتبط با سطوح جونده دندان های خلفی است.
- پوسیدگی کلاس 2: این نوع مرتبط با سطوح ما بین دندان های خلفی است.
- پوسیدگی کلاس 3: این نوع مرتبط با سطوح مابین دندان های قدامی است.
- پوسیدگی کلاس 4: این نوع مرتبط با سطوح مابین دندان های قدامی است اما به شرطی که پوسیدگی به نوک دندان رسیده باشد.
- پوسیدگی کلاس 5: در بخش گردن دندان یا طوق دندانی رخ می دهد.
- پوسیدگی کلاس 6: در یکی از لبه ها و نوک دندان ها رخ می دهد.
چگونه می توان از گسترش یا حتی آغاز پوسیدگی دندان پیشگیری کرد؟
با رعایت نکات زیر می توان از گسترش و یا حتی آغاز پوسیدگی دندان ها پیشگیری کنیم.
- مسواک زدن به صورت روزانه: استفاده از مسواک روزی 2 بار به مدت 2 دقیقه ضروری است.
- استفاده از نخ دندان برای پیشگیری از پوسیدگی دندان در سطوح طرفی و بین دندانی به منظور پیشگیری از پوسیدگی دندان بسیار موثر است.
- کاهش مصرف بیش از حد شیرینی جات و مواد قندی و اسیدی
- چکاپ دندان ها توسط دندان دندان پزشک به صورت منظم
- استفاده از خمیر دندان مناسب که حاوی فلوراید باشد، می تواند مانع از گسترش پوسیدگی دندان شود.
- استفاده از دهان شویه ها موجب کاهش اسیدیته داخل دهان و تقویت مینای دندان می شود.
- درمان مشکلات و بیماری های مرتبط با پوسیدگی دندان
- عدم مصرف داروهای خاص که موجب آسیب دندان می شوند.
درمان پوسیدگی دندان
روش های درمانی پوسیدگی دندان ها با توجه به میزان شدت و گسترش آن ها انتخاب می شوند. در ادامه به چند روش درمانی برای پوسیدگی دندان ها می پردازیم:
پر کردن دندان
هنگامی که پوسیدگی دندان خیلی گسترش پیدا نکرده باشد، دندانپزشکان از روش استاندارد برای درمان خرابی دندان استفاده می کنند. یکی از این روش ها پرکردن است. نحوه انجام این روش به این صورت است که دندان پزشکان ابتدا بخشی از دندان را که پوسیده شده است را با مته بر می دارند و یک ماده ترمیمی مانند آلیاژ نقره، طلا یا سرامیک جایگزین می کنند.
روکش
اگر سطح باقیمانده از دندان بر اثر گسترش پوسیدگی محدود شده باشد، می توان از روش روکش استفاده کرد. در صورت استفاده از این روش ابتدا ناحیه پوسیده یا ضعیف شده برداشته و بر روی سطح باقیمانده دندان روکش قرار می گیرد. جنس این روکش ها اغلب از طلا، سرامیک یا سرامیک متصل به فلز است.
عصب کشی
در صورت از بین رفتن عصب بر اثر پوسیدگی می توان از روش عصب کشی استفاده کرد. نحوه انجام این روش به گونه ای است که اعصاب، رگ های خونی و بافت ها به همراه قسمت های پوسیده برداشته می شوند. سپس دندانپزشکان ریشه ها را با یک ماده پر می کنند. با توجه به تشخیص پزشک و خواست بیمار می توان بر روی دندان روکش قرار داد.
کشیدن دندان
اگر میزان گسترش و شدت پوسیدگی دندان زیاد باشد با توجه به تشخیص پزشک، بیمار مجبور به کشیدن آن می شود. در صورت کشیدن دندان می توان از روش های جایگزینی مانند بریج، ایمپلنت یا دندان مصنوعی استفاده کرد.
آیا پوسیدگی دندان برگشت پذیر است؟
در حالت کلی درمان های دندانی دارای طول عمر مشخصی هستند و این طول عمر بسته به نحوه مراقبت از دندان ها متفاوت می باشد. معمولا بین 7 تا 10 سال درمان های دندان باید تکرار شوند.
نتیجه گیری
در این مقاله به بررسی پوسیدگی دندان ها و روش های درمان آن اشاره کردیم. همچنین برای جلوگیری از پوسیدگی دندان ها توصیه می شود به صورت حرکت جارویی از روی لثه ها تا پایین دندان ها مسواک زده شود؛ زیرا این روش باعث خروج جرم ها و پلاک های دندانی می شود و حداقل به مدت 3 دقیقه مسواک زدن را ادامه دهید.
