شاید برای بسیاری از شما هم این مشکل پیش آمده است که هنگام غذا خوردن احساس سوزش و درد ناشی از آفت دهان را تجربه کرده باشید. اما جای نگرانی ندارد زیرا آفت دهان معمولا خطرناک نیست. در این مقاله قصد داریم درباره علت آفت زدن دهان و درمان آن برای شما مطالبی را ارائه نماییم. پس در ادامه با ما همراه باشید.
آفت دهان چیست؟
آفت دهان زخم‌های کوچکی هستند که معمولاً در داخل حفره دهان، روی زبان یا لثه‌ها ظاهر می‌شوند و به‌صورت لکه‌های سفید یا زرد با حاشیه‌ای قرمز دیده می‌شوند.
این زخم‌ها بسیار شایع بوده و حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد افراد به‌طور مکرر با آن‌ها مواجه می‌شوند، به‌خصوص در سنین نوجوانی تا ۴۰ سالگی که شیوع آن بیشتر است و در زنان کمی رایج‌تر است.
آفت باعث درد و ناراحتی در هنگام خوردن، نوشیدن و صحبت کردن میشود، اما جای نگرانی نیست چون معمولاً طی یک تا دو هفته بدون درمان خاصی بهبود می‌یابد. البته در مواردی که آفت بزرگ، پر درد یا طولانی‌مدت باشد، مراجعه به بهترین دندانپزشکی ضروری است.
علائم و نشانه‌های آفت دهان
آفت دهان معمولاً به شکل زخم‌های باز، گرد یا بیضی با مرکز سفید یا زرد و حاشیه قرمز رنگ ظاهر میشود. این زخم‌ها اغلب در داخل دهان، از جمله زیر یا روی زبان، داخل گونه‌ها، پشت لب‌ها، روی لثه‌ها یا کام نرم تشکیل می‌شوند. معمولاً یک تا دو روز پیش از بروز زخم، فرد احساس سوزش یا سوزن‌سوزن شدن در محل دارد.
در روزهای ابتدایی، درد و ناراحتی شدیدتر است و پس از گذشت چند روز به‌تدریج کاهش می‌یابد. اندازه آفت‌ها معمولاً کوچک و کمتر از ۶ میلی‌متر است، اما گاهی ممکن است بزرگ‌تر و عمیق‌تر باشند و درد بیشتری ایجاد کنند.
علت و عوامل ایجاد آفت دهان
آفت دهان دلیل مشخصی ندارد، اما برخی عوامل می‌توانند احتمال بروز آن را افزایش دهند، مانند:
- ضربه و آسیب‌های جزئی به بافت دهان (گاز گرفتن، ارتودنسی، ورزش)
- استفاده از خمیردندان و دهانشویه حاوی سدیم لوریل سولفات
- حساسیت و آلرژی به برخی غذاها (شکلات، قهوه، توت‌فرنگی، آجیل و غیره)
- کمبود ویتامین‌های B12، فولات، آهن و روی
- تغییرات هورمونی در زنان (قاعدگی، بارداری، یائسگی)
- استرس و فشارهای روانی
- بیماری‌های التهابی روده و بیماری سلیاک
- ضعف سیستم ایمنی و بیماری‌های سرکوب‌کننده آن (مانند HIV/AIDS)
- واکنش‌های آلرژیک به باکتری‌ها و فلزات در دهان
- استفاده از دندان مصنوعی نامناسب و آسیب‌های محیطی
علت آفت مکرر دهان
در صورتی که سابقه خانوادگی ابتلا به آفت وجود داشته باشد، احتمال بروز مکرر آن در فرد افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، کمبود برخی ویتامین‌ها مانند نیاسین (B3)، اسید فولیک (B9) و سایر ویتامین‌های گروه B نیز نقش مهمی در تکرار این ضایعه دارند. سایر عوامل مانند استرس، آلرژی، عفونت‌ها و ضعف سیستم ایمنی نیز می‌توانند در عود آفت‌های دهانی مؤثر باشند.
بیشتر بخوانید: بیماری های لثه
آیا آفت دهان خطرناک است؟
آفت دهان در اغلب موارد بی‌خطر است و خودبه‌خود طی چند روز تا نهایتاً سه هفته بهبود می‌یابد، اما در صورت طولانی شدن، تکرار مکرر، یا ظاهر شدن علائم نگران‌کننده مانند زخم‌های بدون درد، آفت‌های بسیار بزرگ یا گسترش یافته تا لب، بروز تب یا اسهال، یا ناتوانی در غذا خوردن، باید حتماً به دندانپزشک مراجعه کرد.
این بررسی می‌تواند احتمال وجود مشکلات جدی‌تری مانند سرطان دهان را رد کرده و علت اصلی آفت‌های مقاوم یا عودکننده را مشخص کند.
درمان خانگی آفت دهان
✔ شست‌وشوی دهان با آب‌نمک
یکی از ساده‌ترین و مؤثرترین راه‌ها برای ضدعفونی کردن زخم‌های دهانی، شست‌وشو با محلول آب‌نمک است. برای تهیه آن، نصف قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کرده و دهان را چند بار در روز با آن بشویید. اگرچه ممکن است در ابتدا سوزش ایجاد کند، اما به تسریع روند بهبودی کمک می‌کند.
✔ ساخت خمیر جوش‌شیرین
جوش‌شیرین به تنظیم pH محیط دهان و کاهش التهاب کمک می‌کند. برای این کار، مقدار کمی جوش‌شیرین را با چند قطره آب مخلوط کرده تا خمیر نرمی حاصل شود. این خمیر را مستقیماً روی آفت بگذارید و پس از چند دقیقه دهان را بشویید.
✔ کمپرس یخ برای کاهش درد
سرما باعث کاهش جریان خون موقت و در نتیجه کاهش درد و تورم میشود. یک تکه یخ را در پارچه‌ای تمیز بپیچید و به‌آرامی روی محل آفت نگه دارید تا درد تسکین یابد. از تماس مستقیم یخ با زخم خودداری کنید تا از تحریک بیشتر جلوگیری شود.
✔ مصرف ژل آلوئه‌ورا
آلوئه‌ورا خاصیت ضدالتهابی و التیام‌بخش دارد. می‌توانید چند بار در روز از ژل طبیعی آلوئه‌ورا برای شست‌وشوی دهان استفاده کنید یا مقدار کمی از آن را مستقیماً روی زخم قرار دهید. مصرف خوراکی آن نیز در کاهش اسیدیته معده و بهبود آفت مفید است.
✔ مکمل‌های ویتامینی و معدنی
کمبود برخی ویتامین‌ها مانند B12، اسیدفولیک (B9)، B3 و آهن در بسیاری از مبتلایان به آفت دیده میشود. مصرف مکمل‌های این ویتامین‌ها پس از تأیید کمبود توسط پزشک می‌تواند در بهبود سریع‌تر و جلوگیری از عود آفت نقش داشته باشد.
✔ تغییر در رژیم غذایی
در طول دوران آفت، بهتر است از مصرف غذاهای تند، اسیدی (مانند مرکبات)، شور، خشک یا ترد (مثل چیپس و نان خشک) خودداری کنید. این نوع غذاها زخم را تحریک کرده و درد را تشدید می‌کنند. مصرف غذاهای نرم، سرد و مغذی توصیه میشود.
✔ رعایت بهداشت دهان با ملایمت
برای جلوگیری از تحریک بیشتر زخم، از مسواک‌های نرم و خمیردندان‌های فاقد سدیم لوریل سولفات (SLS) استفاده کنید. مسواک زدن باید با دقت و نرمی انجام شود تا آسیبی به زخم‌ها وارد نشود.
درمان‌های پزشکی و دارویی آفت دهان
قطره میرتکس باریج: این داروی گیاهی با خاصیت ضدباکتریایی، به کاهش دردهای لثه، تقویت بافت لثه و بهبود زخم‌های داخل دهان کمک می‌کند. استفاده منظم از این قطره می‌تواند در کاهش علائم آفت مؤثر باشد.
قرص هیدروکورتیزون: این دارو نوعی کورتیکواستروئید موضعی است که التهاب و درد ناشی از آفت را کاهش می‌دهد. قرص‌ها معمولاً روی ناحیه آسیب‌دیده قرار می‌گیرند تا جذب موضعی داشته باشند. مصرف این دارو بهتر است با تجویز پزشک انجام شود.
دهانشویه یا اسپری بنزیدامین: این دارو یک مسکن موضعی است که برای کاهش درد و التهاب ناشی از آفت‌های دهانی استفاده میشود. بنزیدامین در دو شکل اسپری و دهانشویه در دسترس است و می‌تواند به‌سرعت علائم ناراحت‌کننده را کاهش دهد.
استفاده از دهانشویه دگزامتازون (با نظر پزشک): برای افرادی که مکرراً دچار آفت می‌شوند یا زخم‌های شدیدی دارند، دهانشویه دگزامتازون ممکن است مؤثر باشد. این دارو که نوعی کورتیکواستروئید است، التهاب را کاهش داده و از گسترش زخم جلوگیری می‌کند. مصرف آن باید تحت نظارت پزشک باشد.
کورتیکواستروئیدها: این دسته از داروها با کاهش پاسخ التهابی بدن، به کنترل التهاب و تسکین درد ناشی از آفت کمک می‌کنند. معمولاً به‌صورت ژل، پماد یا قرص مکیدنی برای استفاده موضعی تجویز می‌شوند.
ژل‌ها و پمادهای موضعی: برای کاهش درد و التهاب می‌توان از داروهای موضعی بدون نسخه استفاده کرد:
- بنزوکائین: بی‌حس‌کننده موضعی که درد را کاهش می‌دهد.
- فلوسینونید: یک کورتون موضعی که التهاب را کاهش می‌دهد.
- پراکسید هیدروژن رقیق‌شده: به عنوان محلول شست‌وشو برای تمیز نگه‌داشتن زخم و جلوگیری از عفونت کاربرد دارد.
درمان دارویی آفت دهان باید با در نظر گرفتن شدت علائم، محل زخم و وضعیت سلامت عمومی بیمار انتخاب شود. در موارد مزمن یا آفت‌های مقاوم، مشورت با پزشک ضروری است.
روش‌های پیشگیری از آفت دهان
با اینکه راه قطعی برای جلوگیری از آفت دهان وجود ندارد، اما با رعایت نکات زیر می‌توان دفعات بروز آن را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داد:
- از مصرف غذاهای محرک مانند آجیل، چیپس، چوب‌شور، غذاهای شور، ادویه‌جات تند و میوه‌های اسیدی مانند پرتقال، گریپ‌فروت و آناناس پرهیز کنید.
- از خوردن مواد غذایی که به آن‌ها حساسیت یا آلرژی دارید خودداری نمایید.
- رژیم غذایی متعادل و سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل را دنبال کنید تا بدن دچار کمبود ویتامین‌هایی مانند آهن و B12 نشود.
- بهداشت دهان و دندان را با مسواک زدن منظم بعد از غذا و نخ دندان کشیدن روزانه حفظ کنید.
- از مسواک نرم استفاده کنید تا از تحریک لثه‌ها و بافت‌های دهانی جلوگیری شود.
- از خمیردندان‌ها و دهانشویههای بدون سدیم و الکل استفاده نمایید، چون این ترکیبات می‌توانند بافت دهان را تحریک کنند.
- اگر از بریس یا وسایل ارتودنسی استفاده می‌کنید، لبه‌های تیز را با موم مخصوص بپوشانید تا زخم ایجاد نشود.
- مصرف دخانیات و سیگار را کاهش دهید، زیرا می‌توانند مخاط دهان را تحریک کرده و خطر زخم‌های دهانی را افزایش دهند.
- استرس خود را با روش‌هایی مانند تمرین‌های تنفسی، مدیتیشن یا فعالیت‌های آرام‌بخش کاهش دهید.
سوالات پرتکرار درباره آفت دهان
نتیجه گیری
در این مقاله به بررسی علت آفت زدن دهان و همچنین تبخال پرداختیم. در صورتی که نیاز به درمان یا کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه یا سایر خدمات دندانپزشکی زیبایی مانند کامپوزیت دندان، لمینیت دندان، اصلاح طرح لبخند و… دارید می توانید به مطب دکتر مجتبی صفارهرندی دندانپزشک زیبایی در تهران مراجعه نمایید.
